Ĉapelitaj literoj ĉ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ estas sagaca rimedo, por ke ĉiu Esperanta sono estu skribita per ununura litero (unu sono, unu litero). Mi rimarkis, ke ĉ kaj ŝ havas la saman prononcon kiel la ĉeĥaj č kaj š. Ĉu tio estas nur hazarda simileco, aŭ ĉu la ĉeĥa inspiris Zamenhof en ĉi tiu okazo?
-
Kiel oni tajpas ilin per usona klavaro?– Michael HardyNov 13, 2016 at 19:09
-
@MichaelHardy Android, Linux, Mac / iOS, Windows– miĥaŭNov 13, 2016 at 19:41
Add a comment
|
2 Answers
Eblas konjekti pli precize, ĉar ni havas tekstojn de pra-Esperanto (frua, ne publika versio de la lingvo) en ĝia stato je 1881. La diakritaj literoj tiutempe estis:
Áá / Ćć / DŹ dź / Éé / Ħħ / Óó / Śś / Ŭŭ / Źź
El ĉi tiuj, la (malaperontaj) vokaloj estis uzataj por verbaj finaĵoj similaj al tiuj de la itala lingvo, movantaj la akcenton al la lasta silabo. La signifoj estis -é = -as, -á = -adis, -ó = -u.
La konsonantoj Ć, DŹ, Ś, Ź venis rekte el la pola lingvo, kie ili estas molaj versioj de la sonoj Ĉ, Ĝ, Ŝ, Ĵ (kontraste al la malmolaj CZ, DŻ, SZ, Ż). Zamenhof modifis la literojn por sennaciigi ilin, kaj por pli bone konservi la formojn de vortoj pruntotaj de okcidenteŭropaj lingvoj (ekz. paĝo, ĵurnalo).
La H kun trastreko, Ħ, venis miakrede el la malta lingvo, kie ĝi reprezentas senvoĉan faringan frikativon, kiu estas speco de Ĥ malofte trovebla en eŭropaj lingvoj.
La U kun hoketo, Ŭ, estas iomete mistera, sed preskaŭ certe devenis de iu cirila alfabeto, verŝajne la belorusa, kie ĝi ludas similan rolon.
Many of the Slavic languages use similar marks over C and S, so it seems reasonable to conclude that this was the inspiration. However, Esperanto was meant to have its own, neutral alphabet, which is why the circumflex (^) was chosen. No other language uses it this way.
G and J seem to follow various pronunciations in French, English, German and other languages and do not correspond to pairs of letters in various Slavic alphabets like C and S do.
answered Nov 13, 2016 at 12:31
-
"seem to follow various pronunciations in French, English, German" -> I woud add Italian to the list, and remove German, which doesn't have the ĝ and ĵ sounds in non-loanwords.– miĥaŭNov 13, 2016 at 14:21
-
1I was thinking of the German pronunciation that mirrors the un-hatted J as in jung, ja, and Joghurt. Italian doesn't have J. Nov 13, 2016 at 14:55
-
2I have read somewhere the reason to go for ˆ instead of ˇ was that it's available on a French typewriter, and those were quite ubiquitous at that time – certainly more than Western Slavic ones with a háček! But somehow I couldn't find that reference ever since.– La Vo-oNov 21, 2016 at 17:26
-
That's very interesting and worth looking in to. We shouldn't forget that we are also shaped by technology. Jan 17, 2017 at 0:04