What is the difference between «nun» and «ĉi tiam»

Question

What is the difference (if any) between the correlative «ĉi tiam» and the German-derived «nun?» Or does the only difference lie in the ability to easily use the adverb form of nun, «nune,» and the adjective «nuna?»

Answer 1

"nun" and "ĉi tiam" are very different

nun is for referencing the present time.

tiam is for referencing a particuliar moment, that can be the present time, but not always. ĉi can indicate proximity in time, but also in context (where you put the focus in one particuliar time out of several that were mentionned). Even when "ĉi" is used for time proximity, it is often used for the next (or last) time, and not the present time. (For this, we use nun).

Compare:

• Li iros butikumi, kaj mi manĝos ĉi tiam (kiam li iros butikumi)
• Mi iris al la tranoktejo ĉiuvendrede, sed ĉi tiam (lastfoje) mi ne rajtis eniri

You clearly can not say:

• Li iros butikumi, kaj mi manĝos nun
• Mi iris al la tranoktejo ĉiuvendrede, sed nun mi ne rajtis eniri

Answer 2

According to PMEG:

Ĉi tiam aŭ tiam ĉi ne estas praktike uzataj. Anstataŭe oni uzas nun.

Noto: La preciza nuanco de ĉi tiam estas malklara, ĉar ĝi apenaŭ estas uzata. Oni povus diskuti, ĉu ĉi tiam estas preferinda, kiam temas pri okazoj kaj kondiĉoj, dum nun ordinare estas tempa. Eble tempa ĉi tiam povas esti malpli forte ligita al la absoluta nuno ol nun, montrante tiun tempon, kiun la rakonto atingis.

My translation:

Ĉi tiam or tiam ĉi is practically not used. The word nun is used instead.

Note: The precise nuance of ĉi tiam is not clear because it is hardly used. One could discuss whether ĉi tiam is preferable when it comes to circumstances and conditions, while nun is usually time-related. Perhaps ĉi tiam in a time-related sense can be linked with less force to the absolute present than nun can, showing the moment in time that the story has reached.

Here are some examples from Tekstaro, where you can use both ĉi tiam and nun:

Ĉi tiam eniris Porfirij kaj Paŭlo.

En la kongresejon ĉiu nun eniris por la malferma kunsido.

Answer 3

I’d say nun is merely a shorter synonym for ĉi tiam. It’s convenient since the concept of ”now” is expressed very often in the spoken language.

As you also point out, nun is handy when making compounds (la ĝisnuna direktoro sounds better than la ĝis-ĉi-tiama direktoro for ”the director until now”).

You’re right that many words would be superfluous in Esperanto if it was wholly based on logic – instead of sen, for example, we could say malkun or malper; we don’t need nia since we can easily say de ni etc. Personally, I think all the variation and synonyms make Esperanto a lot ”sexier”. :-)

Also, tiam itself is often used in a historical context: la tiama reĝo etc. My guess is that in some contexts ĉi tiam could be used with the meaning ”at this point in history” rather than ”right now”. A Google search reveals that ”ĉi tiam” is indeed sometimes used as a historical now. Here’s an example: Li havis motivitan esperon esti nomumita “ministro pri eksterlandaj aferoj” en la nova jaro. Sed bedaŭrinde ĝuste ĉi tiam nenio aparta okazis en la ekstera mondo.