Ĉu mi devas skribi "Al kiu vi demandas la informon" aŭ "Kiun vi demandas pri la informon"?
La dua frazo enhavas erareton: Devus esti "pri la informo" anstataŭ "pri la informon" (neniam estas akuzativo post "pri"). Se oni tiel korektas la duan frazon, ambaŭ frazoj estas ĝustaj, sed la dua frazo sekvas multe pli kutiman skemon ol la unua frazo. Alivorte, plej ofte la objekto de la demando estas la persono, al kiu oni direktas la demandon, kaj la temo de la demando estas esprimata per "pri". Sed ankaŭ eblas mencii la temon kiel objekton, kaj tiam eblas mencii la demandatan personon per "al".
Ĉu estas ĝenerala regulo por similaj verboj?
Ĝenerale oni devas lerni kune kun la signifo de verbo ankaŭ la rolojn, kiujn ludas la subjekto kaj la objekto en la ago esprimita per la verbo. Alivorte, ne ekzistas meĥanika regulo aplikebla al ĉiuj verboj.
Ekzemple, "respondi" havas signifon iel analogan al "demandi", en la senco, ke ankaŭ ĉe respondado ekzistas iu persono, kiu faras la agon, alia persono, al kiu la ago estas direktata, kaj iu temo/diraĵo. Tamen ĉe "respondi", la objekto ĉiam estas la temo/diraĵo, kaj la persono, al kiu la respondo estas direktata, povas esti menciata nur per uzo de "al". Do "respondi" ĉiam funkcias laŭ la skemo, kiu ĉe "demandi" estas tre malofta.
Malsame ol en la angla, en Esperanto la rolo de la subjekto en la ago esprimita de verbo estas ĉiam fiksita surbaze de la signifo de la verbo. En la angla estas multaj verboj, kiel "to move", "to change", "to start" kaj "to boil", ĉe kiuj la subjekto povas ludi du malsamajn rolojn rilate al la ago esprimita de la verbo. Pro tio anglalingvanoj ofte havas malfacilaĵon lerni, ke Esperanto uzas du malsamajn verbojn depende de tio, kiun rolon havas la subjekto en la ago. Tiu malfacilaĵo ofte estas klarigata per tio, ke oni devas lerni, kiuj Esperantaj verboj estas transitivaj kaj kiuj estas netransitivaj. Sed tiu klarigo ne estas tre bona, ĉar la centra demando ĉe tiaj verboj ne estas, ĉu la verbo povas havi objekton, sed kiun signifon havas la subjekto.
Ĉe multaj verboj ankaŭ la rolo de la objekto estas klare fiksita (kiel ĉe "respondi"), dum ĉe multaj aliaj verboj (kiel ĉe "demandi") la rolo de la objekto estas fleksebla (eĉ se, kiel ĉe "demandi", plej ofte ekzistas unu rolo, kiu plej ofte estas esprimata per la objekto). Aliaj ekzemploj de verboj, ĉe kiuj la objekto povas esprimi diversajn rolojn estas "pagi" (ĉe kiu la objekto povas esti la prezo, la aĉetaĵo, la pagilo aŭ la ricevanto de la pago), "peti", "danki", "pardoni", kaj ĉiuj verboj formitaj per aldono de "-ig-" al transitiva verbo (ekzemple "sciigi" kaj "manĝigi"). Vidu la klarigojn de PMEG pri ĉi tiu temo. Do iusence la situacio pri la objektoj en Esperanto estas simila al la situacio pri la subjektoj en la angla (ja ĉe multaj anglaj verboj, la rolo de la subjekto estas fiksita, dum ĉe multaj aliaj, ĝi ne estas fiksita).
Eĉ ĉe la verboj, ĉe kiuj estas pli ol unu eblo por la rolo de la objekto, oni devas lerni kiel parton de la signifo de la verbo, kiuj roloj estas esprimeblaj per la objekto. Aldone estas utile lerni, kiu rolo estas plej ofte esprimata per la objekto (por ke oni ĝenerale uzu la pli kutiman skemon, kaj uzu la malpli kutiman nur, kiam tio ial aparte utilas).
Konklude, oni bone lernu la signifojn de verboj, inkluzive de la rolo, kiun la subjekto havas en la ago esprimita de la verbo, kaj inkluzive de la rolo(j), kiu(j)n la objekto povas havi en tiu ago. Se oni tiel bone lernas la signfojn de verboj, ne plu estas duboj. Se oni nur enmemorigas, kiun agon esprimas la verbo, sen enmemorigi la rolojn de la subjekto kaj objekto, oni daŭre havos dubojn, ĉar ne ekzistas ĝenerala regulo por determini la rolojn de la subjekto kaj objekto el la nuda ago.
