Can "ĵus" be used with the present tense?

Question

A discussion started regarding this in the comments of a different post:

How to say "I don't feel like it" in Esperanto

The example used was "ĵus nun mi ne emas".

I think it is relevant enough to be asked seperately.

Answer 1

It is only possible in sentences like Mi kutime vizitas ĵus antaŭ Kristnasko. The ĵus is attached to Kristnasko rather than the verb.

Sometimes people use ĵus to refer to location, e.g. Ĝi situas ĵus antaŭ la pordego, but this is generally considered wrong ("ĝuste antaŭ...")

Otherwise, if the action is continuing, you have to say de ĵus.

• Mi ĵus komencis. Mi de ĵus komencas.

• Kiam li eniros, mi estos ĵus komencinta paroli.

I am uncertain about the correctness of Kiam li eniros, mi de ĵus komencos paroli.

The words ĵus—tuj can be considered a pair of opposites. Ĵus refers to a moment before, tuj to a moment after. However, tuj can also mean senprokraste or proksimege, and thus used with any tense.

Answer 2

PMEG has a quite clear recommendation against doing this:

Kelkaj uzas ĵus en la signifo “precize en la nuna momento, precize en tiu momento”. Tio estas eraro. Ĵus ĉiam almontras la pasintecon, momenton antaŭan. Ne eblas diri: *Li ĵus venas.* Necesas diri: Li ĝuste nun (precize nun, ekzakte nun...) venas. Iuj uzas ĵus en la signifo “precize, ĝuste” eĉ kiam tute ne temas pri tempo. Ankaŭ tio estas eraro. Ĵus ĉiam estas tempa vorteto. Ne eblas diri: *Mi havas ĵus tiom da mono, kiom mi bezonas.*

Quick translation:

Several people use ĵus in the sense of “precisely in the current moment, precisely in that moment”. That is an error. Ĵus always shows the past, a previous moment. It's not possible to say: *Li ĵus venas*. You have to say: Li ĝuste nun (precize nun, ekzakte nun…) venas. Some people use ĵus to mean “precisely” even when it's not about time at all. That is also an error. Ĵus is always a temporal word. It's not possible to say: *Mi havas ĵus tiom da mono, kiom mi bezonas*.

I think this matches the definition given in PIV:

Cirkonstanca morfemo, signifanta «momenton antaŭ nun» aŭ «antaŭ tiam»

Rough translation:

Circumstantial morpheme, meaning “a moment before now” or “before then”

If we accept that definition then ĵus nun is an oxymoron.

Answer 3

I just checked PMEG. It indeed says it can't. Yet I don't see why. The Fundamento does not imply it according to my perception.

I will discuss this with Bertilo, when I see him next time. It would be interesting to know why he so clearly says, that it's an error.