How to say "rather"?

Question

I wonder how to translate "rather" in the meanings labelled 2, 3, 4 in its TheFreeDictionary entry:

1. More readily; preferably: I'd rather go to the movies.
2. More exactly; more accurately: He's my friend, or rather he was my friend.
3. To a certain extent; somewhat: It's rather cold out. I was rather hoping you'd call.
4. On the contrary: This is not a thoughtful criticism. Rather it is an insult.

For (1) I found prefere but the example sentences (2), (3) and (4) are not about preference. Do these, or at least some of them, have other translations usable in similar contexts?

Answer 1

As the others have pointed out, there isn't any one word that covers all those meanings.

1. More readily; preferably: I'd rather go to the movies.

Prefere can be used in this context, but I find it flows better to use preferi as a verb: Mi preferus iri al la kinejo.

2. More exactly; more accurately: He's my friend, or rather he was my friend.

I agree with the others, that "pli ĝuste" is the most suitable expression for this context.

3. To a certain extent; somewhat: It's rather cold out. I was rather hoping you'd call.

"Iom" works here; another word used to mean "rather, quite" is "sufiĉe".

From PIV:

3 Mezgrade, tolereble, konsiderinde: li rimarkis en sufiĉe granda distanco du rajdantojnZ; sufiĉe gaja vivovesperoZ; cetere ĝi (la muziko) estis sufiĉe bonaZ; sufiĉe stranga estis tiu kostumoZ.

ReVo advises against this usage, but it is quite common. Note that it is generally used in that sense to modify adjectives and adverbs, not verbs directly. Thus "Mi sufiĉe esperis, ke vi vokos min" sounds strange. For that I would use "iom", or, if the intent is to emphasize that you were indeed hoping for a call, I'd say "ja".

4. On the contrary: This is not a thoughtful criticism. Rather it is an insult.

One could use "pli ĝuste" here, but "kontraŭe" or "male" are more suitable.

Answer 2

John Well’s dictionary suggests iom and pli ĝuste as translations for rather. I think iom is a suitable translation for 3, and pli ĝuste is suitable for 2 and 4. So you could maybe translate your sentences as follows:

Li estas mia amiko, aŭ pli ĝuste li estis mia amiko. (2)

Estas iom malvarme ekstere. Mi iom esperis ke vi vokus. (3)

Tio ne estas ĝentila kritiko. Pli ĝuste ĝi estas insulto. (4)

Here are some examples of pli ĝuste from Tekstaro to confirm this meaning:

Kaj mi diras al vi, ke tiel estas… junaj, bonmanieraj, belfiguraj komizoj faras bonan efekton, altiras al la magazeno la aĉetantojn, aŭ pli ĝuste la aĉetantinojn…

Sed en la mezo sur la ŝranko staris skulptita tuta viro; li havis ridindan aspekton, kaj li mem efektive ridis, aŭ pli ĝuste li rikanis, ĉar oni neniel povis tion nomi ridado.

Answer 3

For meaning (2), Neil's answer is best

Li estas mia amiko, aŭ pli ĝuste li estis mia amiko. (2)

I think meaning (3) should be divided into two submeanings from Google, (3a) and (3b)

to a certain or significant extent or degree. (3a)

used before verbs as a way of making the expression of a feeling or opinion less assertive. (3b)

For (3a), relative is good. The meaning (3b) can also be achieved with an uncertainty word, like eble, verŝajne or certe.

Estas relative malvarme ekstere. (3a)

Mi eble esperis, ke vi vokus min. (3b)

For (4) the contrast between the two statements is made big if a word like malgraŭe, kontraŭe or anstantaŭe is used

Ĉi tio ne estas konsiderita kritiko. Kontraŭe, ĝi estas insulto. (4)

Answer 4

I'd rather go to the movies.

Mi preferus iri al la kinejo.

He's my friend, or rather he was my friend.

Li estas mia amiko, aŭ pli ĝuste li estis mia amiko.

It's rather cold out.

Estas sufiĉe malvarme ekstere.

I was rather hoping you'd call.

Pli ĝuste, mi esperas, ke vi telefonus min.

Rather it is an insult.

Pli ĝuste estas insulto.

Answer 5

Estas senfine da eblecoj, kiel montris la aliaj respondoj. Jen kiel mi esprimus la frazojn.

1. More readily; preferably: I'd rather go to the movies.

   Mi preferus iri kinejen. (prefere, pli volonte, pli bone ...)

2. More exactly; more accurately: He's my friend, or rather he was my friend.

   Aŭ pli ĝuste, li estis mia amiko. (fakte, pli precize ...)

3. To a certain extent; somewhat: It's rather cold out. I was rather hoping you'd call.

   Estas sufiĉe malvarme. Mi iomete/parte esperis, ke vi alvokos. (certagrade, relative, konsiderinde ...)

4. On the contrary: This is not a thoughtful criticism. Rather it is an insult.

   Male, estas insulto. (kontraŭe)